مقدمه

یکی از مهمترین جنبه های حضور انسانی در فضاهای شهری که سبب سرزندگی و پویایی این فضاها و نیز افزایش نقش اجتماعی آنها میشود، حرکت پیاده است. شاید حرکت پیاده جزو معدود فعالیتهای انسانی باشد که علی رغم پیشرفتهای فراوان فناوری و تولید ابزارهای گوناگون ارتباطی و حمل و نقل از بدو پیدایش بشر، شکل اولیه خود را بدون تغییر حفظ کرده است بر همین اساس امروزه و به ویژه با آغاز هزاره سوم، ضرورت رویکرد مجدد به حرکت پیاده به عنوان سالم ترین، اقتصادی ترین و پویاترین روش جابه جایی و حمل و نقل شهری مورد توجه جدی کارشناسان و مدیران امور شهری قرار گرفته است. در توجه به ایجاد محی های کالبدی مناسب، انسانی و امن برای تردد عابر پیاده در شهر دچار عارضه توسعه نیافتگی هستیم، شاهد این مدعا شرای فیزیکی و روانی نامطلوبی است که معابر پیاده در کشور ما حتی در مهمترین بخش های پایتخت با آن روبرو هستند که در مقایسه با فضاهای مشابه در کشورهای توسعه یافته صنعتی و حتی کشورهای همجوار در منطقه مانند ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس این شرای نامطلوب بیشتر رخ مینماید. از همین رو، امروزه پیاده راهها قلمروهای پیاده نه تنها جزو مهمترین فضاهای عمومی شهری محسوب میگردند بلکه اساساً به منظور تداوم حیات شهری ضروری هستند. به همین دلیل، محدودهها مسیرهای پیاده به عنوان عناصری خاطره انگیز و هویت بخش در شهرهای امروزی شناخته میشوند: »قبلاً شهرها هویت شهری خود را در بناهای بلند، گنبدها و تک بناها مییافتند، اما امروزه آنها خود را با خیابان های پیاده شان می-شناسانند.« ایجاد پیاده راهها در شهر ها نشانهای بارز از اولویت بخشی به حرکت پیادهها نسبت به سوارهها و وسایل نقلیه موتوری است. امروزه، کمیت و کیفیت پیادهراه ها به عنوان یکی از مهمترین سنچه های توسعه یافتگی شهرها مطرح گردیده و به عامل رقابت آنها برای جذب گردشگران بیشتر تبدیل شده است. پهنههای پیاده، درحقیقت به نوعی احیاگر فرهنگ زندگی در شهرهای پیش از انقلاب صنعتی در درون ساختار شهرهای امروزین هستند پیادهراهها در بسیاری از شهرهای جهان و چند شهر کشورمان به چشم میخورد اما از آن مهمتر، اولویت دادن به رهگذران پیاده نسبت به سواره هاست در گذرگاههای شهری بسیاری از شهرهای اروپایی مثلا در شهر یورک انگلیس، بیش از هر چیز به ارزش حضور پیاده در معابر شهری اهمیت میدهد و در بسیاری از معابر (طراحی شده برای پیاده و سواره) در ساعاتی از روز کل مسیر حرکت در اختیار پیاده قرار میگیرد. از آنجایی که معبر پیاده در فضای عمومی شهری برای حرکت عابر پیاده میباشد می-تواند موجب تقویت رابطه اجتماعی و معنوی شهروندان تلقی گردد ولی اغلب به دلیل بیتوجهی و تخصیص امکانات ناچیز و ناقص در سطح پیاده راهها و عدم آگاهی و آموزش مردم از قوانین حرکت پیاده ها حقوق واقعی خویش را نشناخته و گاهی از این حق محروم میشوند به طوری که سهم این وسیله در نظام حمل و نقل در دهه های اخیر براساس آمار با توجه به زندگی ماشینی و توقف ماشین و موانع بیشمار دیگر کم رنگ شده است. با پیدایش حمل و نقل ماشینی بسیاری از فضاهای شهری که محل زندگی اجتماعی بود، به گذرگاه و توقفگاه وسای ماشینی تبدیل شده و این توسعه به تدریج تمام ساختار کالبدی و اجتماعی شهر را زیر نفوذ برد. حرکت پیاده و نیازها و حقوق طبیعی انسان پیاده کمتر مورد توجه برنامه ریزان و طراحان شهری قرار گرفت و راههای پیاده نه به عنوان بخشی از فضای شهری بلکه به عنوان تابعی از حرکت سواره به حساب آمدند آنچنان که باید به فضاها و محدوده های پیاده و اهمیت آنها به عنوان یک فضای شهری به ایجاد سرزندگی و پویایی در شهر مکانی برای گذران اوقات فراغت شهروندان توجه نگردیده است (مرتضوی)(1390)بنابراین این پژوهش به دنبال این سؤالات است. -1 آیا نبود پیاده روهای شهری باعث کم توجهی به منزلتهای روحی انسان میشود. -2 آیا ایجاد پیاده روهای شهری سبب گسترش و افزایش تعاملات اجتماعی فرهنگی شهروندان و ایجاد یک عرصه عمومی با مقیاس انسانی میشود. بنابراین پیادهراههای شهری پاسخ مثبت به نیاز روزافزون جامعه شهری با آلودگیهای فراوان در محی های غیر امن از تردد ماشین و محوطه هایی پر از جنب جوش کودکان و هیاهوی فروشندگان و پیر و جوان در میان شهرها خواهد بود. بطوریکه تقریباً تمامی صاحبنظران بطور مشترک بر این نکته اتفاق نظر دارند که جنبه اجتماعی ایجاد و توسعه پیادهراهها بسیار مهم بوده، آنچنانکه میتوان فلسفه وجودی این فضاهای شهری، را نه صرفاً عملکردهای فیزیکی و ارتباطی، تثبیت و تقویت برخی کاربریها و مسائل اقتصادی بلکه گسترش ارتباطات و تعاملات اجتماعی ـ فرهنگی و ایجاد مقیاس انسانی در عرصه عمومی دانست (کاشانی جو)(1390)